Το έλκος (= πληγή) είναι απλά ένα άνοιγμα στο δέρμα. Η άμεση αιτία είναι συνήθως ένας μικρός τραυματισμός στη γάμπα ή το πόδι, η οποία προκαλεί σχίσιμο στο δέρμα. Όμως, αν υπάρχει κάποιο υποκείμενο πρόβλημα, όπως είναι πχ η ανεπαρκής οξυγόνωση του δέρματος, η περιοχή του σχισίματος στο δέρμα δεν επουλώνεται και μπορεί ακόμη και να αυξηθεί σε μέγεθος. Έτσι δημιουργείται ένα χρόνιο ή άτονο έλκος.

Τα έλκη των κάτω μελών είναι συχνότερα στους ηλικιωμένους. Είναι υπεύθυνα για την αναπηρία και το χάσιμο πολλών ωρών εργασίας αρκετών ανθρώπων και – αν μείνουν χωρίς φροντίδα – σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια του μέλους.

Τι προκαλεί τα έλκη;

Φλεβικά έλκη (λόγω φλεβικής στάσης) – Αυτά αποτελούν πάνω από το 70% όλων των ελκών. Κάθε φορά που κινούνται οι μύες της γάμπας σας βοηθούν να αντληθεί αίμα προς την καρδιά, ενώ μια σειρά βαλβίδων εμποδίζουν το αίμα να γυρίσει προς τα πίσω. Αν χαλάσουν αυτές οι βαλβίδες, το αίμα ρέει προς τα πίσω και αυξάνει την πίεση στις φλέβες. Μετά από καιρό, οι φλέβες θα ξεχειλώσουν και θα υπάρχει διαρροή υγρού έξω απ’ αυτές σε επίπεδο φλεβικών τριχοειδών με συνέπεια να πρήζονται τα πόδια και να παχύνεται και να χαλάει το δέρμα (αυτή η κατάσταση ονομάζεται χρόνια φλεβική ανεπάρκεια).

Στην κατηγορία των ελκών λόγω στάσης μπορούμε να κατατάξουμε και τα σχετικώς σπάνια έλκη λόγω λεμφοιδήματος ή καρδιογενούς οιδήματος, επειδή η αντιμετώπισή τους είναι συναφής.

Αρτηριακά ή Ισχαιμικά έλκη – Αποτελούν περίπου το 10-15% των ελκών. Οι αρτηρίες των κάτω μελών φέρνουν το αίμα στις γάμπες και τα πόδια. Αν στενέψουν σημαντικά, συνήθως λόγω αθηροσκλήρυνσης (δηλαδή, αν δημιουργηθεί περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια), θα μειωθεί η κυκλοφορία στο μέλος. Έτσι, θα λείπει οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες από τους ιστούς του ποδιού, και το δέρμα θα γίνει επιρρεπές σε σχισίματα, ενώ θα μειωθεί η δυνατότητα επούλωσης.

Νευροπαθητικά ή Νευροτροφικά έλκη (συνήθως σε διαβητικούς) – Σε ποσοστό 15% οι διαβητικοί θα παρουσιάσουν έλκη στη διάρκεια της ζωής τους, συνήθως στο πέλμα και τα δάκτυλα. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να “χαλάσει” τα νεύρα (διαβητική νευροπάθεια), προκαλώντας απώλεια της αισθητικότητας των ποδιών με συνέπεια να μη γίνεται έγκαιρα αντιληπτός ένας μικροτραυματισμός και παραμόρφωση των ποδιών (νευροπαθητική αρθροπάθεια). Ο σακχαρώδης διαβήτης αυξάνει επίσης την πιθανότητα αθηροσκλήρυνσης. Ανάλογα με την ακριβή αιτία που τα προκαλεί, τα έλκη στα πόδια των διαβητικών ταξινομούνται ως αμιγώς νευροπαθητικά, νευροϊσχαιμικά ή

Μία άλλη ειδική κατηγορία άτονων ελκών είναι τα λεγόμενα έλκη πίεσης ή έλκη εκ κατακλίσεως, που οφείλονται σε μακροχρόνια πίεση σε ένα σημείο του σώματος (π.χ. πτέρνα, αχίλλειος τένοντας, κοκκυγική περιοχή) συνήθως σε άτομα που έχουν κινητικές δυσκολίες ή παραμένουν κατάκοιτα, χωρίς να εμφανίζουν υποχρεωτικά αγγειακή πάθηση ή διαβητική νευροπάθεια.

Η αντιμετώπισή τους είναι συντηρητική με περιποίηση του έλκους και χρήση ειδικών επιθεμάτων. Αν αποτύχει η συντηρητική αντιμετώπιση γίνεται χειρουργικός καθαρισμός και τοποθέτηση πλέγματος μερικού πάχους.