Η ραγάδα είναι μία γραμμοειδής επιμήκης λύση της συνεχείας του βλεννογόνου του κατώτερου τριτημορίου του πρωκτικού σωλήνα από την οδοντωτή γραμμή μέχρι το χείλος του πρωκτού.

Είναι μία συνήθης πάθηση που εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα. Διακρίνεται σε οξεία όταν τα συμπτώματα διαρκούν κάτω από 6 εβδομάδες και σε χρόνια όταν διαρκούν πάνω από 6 εβδομάδες. Η οξεία ραγάδα είναι επιφανειακή ενώ όταν είναι χρόνια υπάρχει βαθιά ελκωτική βλάβη με επηρμένα πλάγια τοιχώματα που εμφανίζουν σκλήρυνση. Η χρόνια συνοδεύεται από υπερτροφική πτυχή ( sentinel tag ) στο κάτω άκρο της ραγάδας και την υπερτροφική πρωκτική βαλβίδα ( πρωκτική θηλή ι) που μπορεί να εξελιχθεί σε ινώδη πολύποδα στο πάνω άκρο της. Στο 90% των περιπτώσεων εντοπίζεται πίσω στη μέση γραμμή ( 6η ώρα ) ενώ πρόσθια ραγάδα ( 12η ώρα ) παρατηρείται στο 10% των περιπτώσεων κυρίως σε γυναίκες.

Παρά την εκτεταμένη διερεύνηση της πάθησης, η ακριβής αιτιοπαθογένεια παραμένει ασαφής. Κάθε τραυματισμός στο τελικό τμήμα του πρωκτικού σωλήνα μπορεί να προκαλέσει ραγάδα. Συνήθως ενοχοποιείται η δυσκοιλιότητα όπου κόπρανα σκληρά τραυματίζουν το βλεννογόνο, παρ' όλα αυτά ραγάδα πιο σπάνια εμφανίζεται και σε ασθενείς με διάρροια. Από μελέτες που έχουν γίνει φαίνεται ότι η δυσλειτουργία ( υπερτονικότητα-σπασμός ) του έσω σφιγκτήρα και η μειωμένη αιματική ροή ( ισχαιμία ) στον πρωκτικό σωλήνα παίζουν ρόλο στη δημιουργία ραγάδας.

Τα συμπτώματα είναι έντονος πόνος κατά την αφόδευση ή αμέσως μετά, αιμορραγία και κνησμός (φαγούρα). Η ραγάδα είναι το πιο συχνό αίτιο πρωκταλγίας και τα συμπτώματα μπορούν να προκαλέσουν σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής του πάσχοντος.

Οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά. Στα συντηρητικά μέσα περιλαμβάνονται η πρόσληψη πολλών υγρών, διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, από του στόματος υπακτικά, η αποφυγή χρήσης χαρτιού και τέλος τα εδρόλουτρα με χλιαρό νερό που μειώνουν τον πόνο και το σπασμό του έσω σφιγκτήρα και βελτιώνουν την κυκλοφορία του αίματος. Επίσης στη συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνονται αλοιφές που έχουν παυσίπονη δράση και αλοιφές που προκαλούν χαλάρωση του έσω σφιγκτήρα του πρωκτού ( αλοιφές που περιέχουν νιτρογλυκερίνη ή ανταγωνιστές ασβεστίου).

Άλλη μέθοδος αντιμετώπισης της ραγάδας είναι η έγχυση botox ( αλλαντικής τοξίνης) τοπικά υπό μέθη, με στόχο την παροδική χαλάρωση του έσω σφιγκτήρα που είναι υπερτονικός, ώστε να επουλωθεί η ραγάδα με ποσοστό επιτυχίας 60-70%. Η αλαντική τοξίνη δρα σαν ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής προλαμβάνοντας την απελευθέρωση ακετυλοχολίνης από τις νευρικές απολήξεις. Η κύρια παρενέργεια είναι η μέτρια ακράτεια σε αέρια και κόπρανα που διαρκεί 3 εβδομάδες περίπου.

Δυστυχώς συχνά, ιδίως σε περιπτώσεις χρόνιας ραγάδας η συντηρητική θεραπεία αποτυγχάνει. Στις περιπτώσεις αυτές αλλά και όταν υπάρχει πολύ έντονος πόνος απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Υπάρχουν διάφορες χειρουργικές μέθοδοι:

• Η έσω πλάγια σφιγκτηροτομή που θεωρείται η θεραπεία εκλογής για τη χειρουργική αντιμετώπιση της ραγάδας με ποσοστό επιτυχίας 90-98%. Η επέμβαση καταργεί το σπασμό, διευκολύνει την επούλωση και την αποφυγή υποτροπής. Παρενέργεια της μεθόδου είναι η ακράτεια σε ποσοστό 2-11%.
• Αφαίρεση της ραγάδας με λέιζερ ή ηλεκτροδιαθερμία χωρίς βλάβη στο σφιγκτήρα με πολύ καλά αποτελέσματα και χωρίς τον κίνδυνο της ακράτειας.
• Χειρουργική εκτομή της ραγάδας με τον γύρω ινώδη ιστό και αποκατάσταση του ελλείμματος με καλό αιματούμενο κρημνό.

Οι χειρουργικές επεμβάσεις διενεργούνται υπό σύντομη γενική ή περιοχική αναισθησία (ραχαία, επισκληρίδιο) και ο ασθενής παίρνει εξιτήριο την ίδια ημέρα.